Skip to content

swimjoS.NL

Feiten en verhalen over tientallen jaren zwemsport. Eigenaardigheden, anekdotes, interviews in woord en beeld

De Amerikaanse zwemmer en acteur Johnny Weissmuller werd op 2 juni 1904 als zoon van een Etnische Duitser geboren in Timisuara op de grens van Hongarije en Roemenië (toenmalige Oostenrijk-Hongaarse rijk) en kreeg de naam János Weissmüller. Toen het ventje zeven maanden oud was emigreerde het gezin Weissmuller naar de USA. Familie in Chicago ving Johnny en zijn ouders op, maar korte tijd later vestigden zij zich in de mijnstad Windber in Pennsylvania. Enige jaren later woonde de Weissmullers in Chicago, waar vader een bar uitbaatte en aan de drank raakte. Na de scheiding van zijn ouders groeide Johnny Weissmuller op bij zijn moeder. Over deze zwemmer, die na een stormachtig en bewogen leven overleed in 1984, is veel geschreven en te zien. 

Olympische Spelen
Al op jonge leeftijd ging Johnny Weissmuller zwemmen op advies van een huisarts, die zijn borstkas wat iel vond. Vele jaren later, toen hij echter door de zwemsport een behoorlijk  gespierd lichaam had gekregen, bracht een vriend hem in contact met ‘Big’ Bill Bachrasch, die zijn weldoener zou worden. Het contact met deze corpulente trainer verliep af en toe stormachtig. Hij moest al het aangeleerde vergeten en zweren dat hij alle opdrachten uitvoeren zonder vragen te stellen. “Je zult mijn slaaf zijn en me haten, maar uiteindelijk zul je ieder record breken dat je maar wilt”, zou de autoritaire coach wel eens gezegd hebben. De strenge trainer verscheen niet in trainingspak aan de badrand, maar was graag gekleed in een driedelig kostuum en een hoed. Ook een dikke sigaar behoorde bij zijn verschijning.
Tussen de bedrijven door werkte de jonge Johnny Weissmuller in het Plaza Hotel als piccolo en oefende en trainde hij in zijn vrije tijd bij de Illinois Athletic Club.

Weismuller met zijn voorganger Duke Kahanamoku  Johnny Weissmuller en zijn trainer Bill Bach

Links: Twee Olympische grootheden:  Weissmuller en de man van Hawaii Duke Kahanamoku
Rechts: De jonge Weissmuller en zijn ontdekker en trainer Bill Bachrasch (foto’s Musee Olympique Lausanne)

Weissmullers talent was aangeboren. Nieuw voor de twintiger jaren van de vorige eeuw was het accent op vooral de armen en nauwelijks benen. Zonder ooit te klagen slikte de jongen al zijn eisen en ontwikkelde een krachtige slag waardoor hij hoog in het water kwam te liggen. Bachrasch legde daarbij de nadruk op de hoofdhouding om voldoende zuurstof naar binnen te krijgen. Als er geen afscheiding van de baanlijnen met kurkdrijvers, legde de trainer soms zijn hoed op de rand van het bad en vroeg de kampioen daar recht op af te zwemmen.

Toen  Weissmuller een paspoort aanvroeg gaf hij als geboorteplaats Windber, Pennsylvania op, waardoor hij als Amerikaan mee kon doen aan internationale wedstrijden.Op 9 juli 1922 verbeterde hij het wereldrecord van Duke Kahanamoku (1.00.4) op de 100 meter vrije slag en bracht het in een 25 meterbad op 58,4 seconden. Daarmee was hij de eerste zwemmer ter wereld, die de afstand binnen de minuut kon afleggen. Twee jaar later was hij in Miami zelfs een seconde sneller met 57.4,
Op deze afstand zegevierde hij ook op de Olympische Spelen van 1924 en 1928. Bovendien was hij ook de snelste op de 400 meter vrije slag en maakte hij deel uit van het team, dat won op de 4x200m vrije slag estafette.
Ook op de Olympische Spelen in 1928 in Amsterdam won Johnny Weissmuller twee gouden medailles: 100 vrij en de estafette, op de 400 meter werd het brons.

Metro-Goldwyn-Mayer

Na de Olympische Spelen in Amsterdam verzorgde Johnny Weissmuller een groot aantal zwemdemonstraties in veel Amerikaanse steden . In 1928 maakte hij  ook voor het eerst kennis met de filmwereld. Dat ging niet zonder slag of stoot. Hij liet zich pas ‘verleiden’ tot een screentest toen hem ontmoetingen met topsterren als Greta Garbo en Clark Gable in het vooruitzicht werden gesteld. Toen anderen een producer erop attent maakte dat hij een Olympisch kampioen zwemmen was, ging het balletje pas echt rollen. Uiteindelijk tekende Weissmuller een zevenjarig contract met Metro-Goldwyn-Mayer. ‘Tarzan the ape man’ (1932) betekende de internationale doorbraak van Weissmuller als acteur. Deze rol werd eerder gespeeld door Elmo Lincoln, maar werd beroemd gemaakt door Johnny Weissmuller. Voor altijd zou zijn naam in verband worden gebracht met de stoere filmster met een ‘beperkt’ vocabulaire (Me Tarzan, you Jane). De kreet werd alleen maar in zijn eerste productie gebruikt! Een andere topzwemmer uit die tijd was Buster Crabbe en ook hij maakte furore op het witte doek . Deze 16-voudige wereldrecordhouder en Olympisch kampioen 400 meter vrije slag in Los Angeles 1932 speelde in maar liefst  170 films, …….nadat hij was afgewezen voor Tarzan.

Swimming Hall of Fame
Hoe prominent Weissmuller wel was, kwam niet alleen tot uiting in de filmwereld. Dankzij zijn in het zwembad opgebouwde faam riep de internationale sportpers hem uit de beste sportman van eerst helft 20-ste eeuw en uiteraard werd hij opgenomen in de Swimming Hall of Fame in Fort Lauderdale in Florida. Dat overkwam ook Buster Crabbe. Toen Ada Kok in gezelschap van Klenie Bimolt in 1965 op uitnodiging deel namen aan wedstrijden in Los Angeles was dat een prachtige gelegenheid om met beide heren op de foto te gaan. Ada zelf werd in 1976 opgenomen in de Amerikaanse Hall of Fame.

Illuster drietal in Los Angeles 1965 met v.l.n.r. Johnny Weissmuller, Ada Kok en Buster Crabbe @Foto privé verzameling)

Weissmuller in Nederland
Bij de Olympische Spelen in 1928 was Weissmuller een zeer bekende en geliefde verschijning, die handtekeningen uitdeelde en met ieder die dat wilde op de foto ging. Toegegeven, er waren geen sociale media, maar in de Zwemkroniek van die tijd haalde de Amerikaan het nieuws als hij weer eens een wereldrecord zwom. Een van de lezers stak zijn bewondering niet onder stoelen of banken en schreef zelfs een lofdicht op zijn idool.

 

 

Gedicht voor Johnny Weissmuller Zwemkroniek 1924

Donderdag 9 juli jl. was filmster-zwemmer Johnny Weissmuller onderwerp van gesprek in de sporthistorische rubriek van het NPO 1 Programma Langs de Lijn en Omstreken (Radio), waar schrijver dezes ook aan mocht meewerken.
Johnny Weismuller, kampioen in het zwembad en Tarzan op het witte doek: https://www.nporadio1.nl/langs-de-lijn-en-omstreken/onderwerpen/61552-2020-07-09-johnny-weismuller-kampioen-in-het-zwembad-en-tarzan-op-het-witte-doek

(deze link in de browser plakken)

Zwembad De Houtvaart in Haarlem

Nog steeds wordt de gevel van zwembad de Houtvaart in Haarlem gekenmerkt door een afbeelding van Johnny Weismuller, die daar voorafgaand aan de Olympische Spelen van Amsterdam 1928 menig training afwerkte. Reden voor Marcel Tabbers, Simon Franken (voormalig HPC-er en jeugd international) en een Italiaanse vriend om met deze beroemdheid van weleer virtueel op de foto te gaan vóór zij in het water doken.

Tot slot
(Bronnen: Encyclopedia of Swimming 1971 Pat Besford, De Olympische Spelen 1896-2004 van Athene tot Athene, Wikipedia, YouTube, https://www.google.nl/search?q=Johnny%20Weissmuller&id_event=5f1167aff9a74b7257d9e731#r)

 

JOS blog

JOS OP instagram