Ze stond er niet bij stil dat het al weer zestig jaar geleden is, een ongelooflijk wereldrecord op de 200 meter vlinderslag in Leipzig. Zij herbeleeft het allemaal weer in een groot interview (twee pagina’s) met verslaggever Jeroen Haarsma van het Noord Hollands Dagblad van 12 juni 2020.  ”Het was toentertijd ook te veel om het echt te beseffen. Heemskerk was nog maar 15 jaar toen haar naam de krantenkolommen haalde.

Enkele fragmenten uit dat interview en van mijn kant een paar aanvullingen.

Applaus

Schwimmstadion im Sportforum  @Ansichtkaart uit Leipzig
12 juni 1960. De drie landen wedstrijd met Oost-Duitsland, Groot-Brittannië en Nederland in Leipzig met als voorproefje enkele recordpogingen. Jeroen Haarsma in het NHD: “Het is nog vóór het optrekken van de muur; toch voelt de stad in het oosten van Duitsland voor Heemskerk als een verre, vreemde wereld. Uren zit ze in de trein, om te zwemmen. Ze gaat een aanval doen op het Nederlands record, dat clubgenote Tineke Lagerberg een kleine twee jaar eerder heeft gebracht op 2.38.9. Vlinderslag is haar specialiteit, maar een 200 meter wordt nog zelden gezwommen door meisjes, zeker niet al ze zo jong zijn als Marianne. Misschien alleen in de USA, want het wereldrecord staat op naam van Becky Collins (2.37.0). Op de 200 meter denkt Heemskerk een goede kans te maken op dat record. Het moment waarop ze het zwembad betreedt, kan Heemskerk zich nog helder voor de geest halen. „Op de tribune zaten duizenden mensen. Het applaus was oorverdovend; voor een klein meisje is dat indrukwekkend. Ik liep het bad in de lengte voorbij terwijl de mensen klapten. Ik voelde mezelf groeien.” Van de race herinnert ze zich de laatste 50 meter. „Het publiek klapte mee op het ritme van mijn armslag.” Bijkomend voordeel in het moderne complex, waar twee jaar later de Europese kampioenschappen plaats vonden, was dat de watertemperatuur opgevoerd was naar 24° Celsius.

Becky Collins (links) en Tineke Lagerberg, wereldrecordhouders vóór Marianne,  op een later genomen foto in Zwolle bij de Landenwedstrijd tegen de USA in augustus 1961. @Swimjos Archief

Sneller dan de mannen
Ze tikt aan en ziet dat een Nederlandse tijdwaarnemer haar kant op loopt. „Je hebt een wereldrecord gezwommen, zei hij.” Marianne Heemskerk zwemt op 15-jarige leeftijd de snelste tijd ooit: 2.34.4. Een waanzinnige tijd, zeker omdat het Nederlandse record bij de mannen is vastgesteld op 2.37.0!! Tweeënhalve seconde sneller dan de mannen!

Olympisch erepodium 100m vlinderslag in Rome 1960 met v.l.n.r. Jane Andrew (AUS), Carolyn Schuler (USA) en Marianne Heemskerk (NED). Foto Anefo Archief Cor Pot

„Het was het meest bijzondere sportmoment uit mijn leven”, zegt Marianne Heemskerk in het NHD. Toch volgde er nog meer glorie. Een paar maanden later bij de Olympische Spelen in Rome behaalde zij een zilveren medaille op de 100m vlinderslag. Haar clubgenote Tineke Lagerberg won brons op de 400 meter vrije slag. Bijzondere overeenkomst, de meisjes waren allebei klein van stuk, rond de 1 meter 55. Lagerberg stond bekend als ‘de kabouter’.

Kilometers
Werd zij afgebeuld tijdens de trainingen? “Bij Wil Bunschoten-van Breukelen en Jan Stender werden veel meters gemaakt. Niet op hoge snelheid. We deden wel veel ‘benen’ tijdens de trainingen. Dat gold als basis op jongere leeftijd.” Na een conflict met Wil Bunschoten gaat Heemskerk over naar De Robben met Jan Stender, in de graag overdrijvende media van toen ‘de Beul van Hilversum’ genoemd. “We kregen wel opdrachten om een kilometer vlinderslag te zwemmen in de Loosdrechtse Plassen en in het zwembad Crailoo moest je wel eens 4 of 5 keer de 800 wissel zwemmen. Maar niet ‘op tijd’.

De Robben en Naarden gelden in de jaren vijftig als hofleverancier van Nederlandse, Europese en wereldrecordhoudsters. Op de 50 meterbaan vanaf 1 mei 1957) is Marianne Heemskerk nog steeds de jongste Nederlandse wereldrecordhoudster in onze zwemhistorie. Op de 25 meterbaan was dat de anderhalve maand jongere Geertje Wielema (200 rug in 1950).

Kenmerkend voor haar instelling noemt Marianne Heemskerk nog steeds haar vermogen om tijdens belangrijke wedstrijden te kunnen ‘groeien’ naar een topprestatie. Dat heeft zij meerdere malen bewezen zoals bij een geslaagde ER-poging op de 400 wissel in Rotterdam; later liet zij als trainster bij o.a. het Utrechtse Zwemlust haar pupillen op het juiste moment ‘pieken’. Zwemmen hoorde ook bij haar familie. Broer Rob Heemskerk was enkele jaren trainer/coach van de Nederlandse vrouwenwaterpoloploeg in de jaren tachtig. Zus Ineke Heemskerk behaalde NK-zilver op de 100 vlinder in 1963 en 1964. Dochter Jolanda Oudkerk zwom naar brons op de 200 vlinder bij de NK korte baan in 1987. In 1986 maakte zij deel uit van de Nederlandse ploeg bij de Europacup voor landenploegen in Malmö 1986.

Marianne en zusje Ineke Heemskerk @Zwemkroniek Archief 

Trio wereldrecordhoudsters van Olympische allure
Na Tineke Lagerberg (brons) en Marianne Heemskerk (zilver) is er nog een wereldrecordhoudster van naam van Nederlandse signatuur, die een Olypische erelijst heeft. De meest bekende van het drietal, Ada Kok. Ook zij behaalde een Olympische medaille: Goud op haar wereldrecordafstand: 200m vlinderslag en vier jaar eerder zilver op de 100 meter en de wisselslag estafette. Zij komt later in deze kolommen aan bod!