Precies tweeënvijftig jaar geleden kwam Ada Kok na de gouden medaille op de 200m vlinderslag bij de Olympische Spelen in Mexico terug in Nederland. Die gebeurtenis veranderde het leven van de 21-jarige zwemster.
Ada Kok won de gouden medaille op de 200 meter vlinderslag na een fascinerend duel met de Oost-Duitse Helga Lindner. Dat was een magistraal hoogtepunt. Dat Ada boven zich zelf kon uitstijgen was absoluut het gevolg van haar fenomenals mentale weerbaarheid. De medaille veranderde haar leven, dat is begrijpelijk. Zij ontwikkelde zich als persoonlijkheid en een bekende verschijning in vele opzichten. Jarenlang werkte zij in de Sport Promotion voor Speedo International en Nederland.
Haar erelijst is indrukwekkend:
Olympisch kampioene 1968 200m vlinderslag
Zilveren medaille OS 1964 100m vlinderslag en 4x100m wisselslag estafette
Europees kampioene 100m vlinderslag 1962 Leipzig en 1966 Utrecht
Europees kampioene 4x100m wisselslag estafette 1966 Utrecht
EK-zilver 4x100m wisselslag estafette 1962 en 400m vrije slag 1966
Sportvrouw van het jaar in Nederland: 1965, 1966 en 1968
Ada Kok vestigde negen keer een wereldrecord (tussen 1963 en 1967) en negen keer (tussen 1962 en 1967) een Europees record op haar favoriete specialiteit, de vlinderslag.
Daarnaast waren er nog eens 20 Nederlandse records en 17 nationale titels (7x 100 vlinder, 2x 20 vlinder). Zij was in Nederland ook specialiste op de 400 (4 titels) en 1500 meter vrije slag (3 titels).
Collage Jan Soek†
Verder ging ‘Mexico 1968’ voor Nederland de Olympische geschiedenis in als het meest teleurstellende zwemtoernooi tot dat moment. Ofwel, het was een dramatisch dieptepunt. Later zou ‘Barcelona 1992’ dat predicaat krijgen.
De technische leiding was in handen van Rob Kerkhoven, die al voor de Olympische Spelen aan de KNZB had gemeld, dat hij na afloop van het toernooi zou stoppen. Al zijn ambitieuze plannen van dat jaar leden schipbreuk door gebrek aan vertrouwen bij diverse instanties.
Het plan van Kerkhoven was om na een zwaar winterseizoen, waarin de voorlopige ploeg een trainings- en wedstrijdtrip (inclusief hoogtestage in de Pyreneeën) van 6 weken zou afsluiten met een zeslanden wedstrijd in Stockholm, de eerste Mexico- kandidaten aan te wijzen. Het NOC ging daar niet mee akkoord en dus moesten de NK in Utrecht (einde juli) de beslissing brengen. Het rommelde toen al bij de clubtrainers, die openlijk wantrouwen ten opzichte van de bondscoach en diens functioneren ventileerden. Het idee van vroege selectie was echter zo gek nog niet en zou vele tientallen jaren later navolging vinden.
Toch kwam met hangen en wurgen een Olympische selectie van 11 dames en 6 heren tot stand. Voorlopige kandidaten bevestigden hun vorm, half aangewezen kanshebbers vielen af of redden het toch en een enkele nieuweling kreeg alsnog het vertrouwen. Zelfs een kwartet zwemmers voor de 4×200 vrij slaagde er via een speciaal ingelaste race (time trial) in een ticket voor Mexico te verdienen. De officiële poging om een Nederlands record te vestigen mislukte door een te snelle overname bij de derde wissel, maar de marge met de limiet (8.10) was zo ruim (3,7 seconden), dat het NOC na een eerdere afwijzing alsnog overstag ging.
De gouden medaille van Ada Kok, die vier jaar na het zilver van Tokio dan eindelijk op de hoogste Olympische troon plaats mocht nemen, was natuurlijk het hoogtepunt in Mexico. Voor het overige was het Nederlandse optreden bepaald niet overtuigend met slechts vier finaleplaatsen.
Illustratief was de uitschakeling van de vier zwemsters op de altijd zo succesvolle vrije slag estafette en dat kwam hard aan; de wisselslagploeg werd slechts zevende. Enig lichtpuntje bij de mannen was de zesde plaats van de jonge Bob Schoutsen in de finale 100 meter rugslag.
Foto 1967
Op de 4×100 meter wisselslag estafette was er voor Coby Buter (1.10.3), Klenie Bimolt (1.20.7), Ada Kok (1.05.5) en Nel Bos (1.02.2) niet meer dan een zevende plaats weggelegd in 4.38.7. Eerder in 1968 vestigde het kwartet tijdens een zeslandenwedstrijd in Stockholm met 4.35.5 een Europees record; een jaar eerder in 1967 kwamen dezelfde dames Bos, Buter, Kok en Bimolt (vlnr op de foto) nog tot een wereldrecord op de 4×110 yards.
De namen en feiten:
Dames (11)
Toos Beumer, Nereus: 100m vrije slag, 4x100m vrije slag estafette
Klenie Bimolt, GZ&PC: 200m schoolslag, 4x100m wisselslag estafette (schoolslag)
Nel Bos, ADZ: 100m vlinder, 100m vrije slag, 4x100m wisselslag estafette (vrije slag), 4x100m vrije slag estafette
Coby Buter, Zwemlust: 100m rugslag, 4x100m wisselslag estafette (rugslag)
Mirjam van Hemert, VZC Vl.: 100m vrije slag, 4x100m vrije slag estafette
Marjan Janus, HPC: 100m schoolslag
Ada Kok, de Futen: 100 en 200m vlinderslag, 4x100m wisselslag estafette (vlinderslag)
Henny Pentermann, HDZ: 200m wisselslag pers.
Hella Rentema, GDZ: 4x100m vrije slag estafette
Coby Sikkens, GZ&PC: 100 en 200m rugslag
Bep Weeteling, Nereus: 100 rug en 200m rugslag, 4x100m vrije slag estafette
Op de 4×100 meter wisselslag estafette was er voor Coby Buter (1.10.3), Klenie Bimolt (1.20.7), Ada Kok (1.05.5) en Nel Bos (1.02.2) niet meer dan een zevende plaats weggelegd in 4.38.7. Eerder in 1968 vestigde het kwartet tijdens een zes landenwedstrijd in Stockholm met 4.35.5 een Europees record. Geen finaleplaats was er voor het estafetteviertal op de 4×100 meter vrije slag. Hella Rentema, Bep Weeteling, Mirjam van Hemert en Nel Bos kwamen 0,4 seconde te kort om mee te doen in de eindstrijd. Met 4.16.7 bezette het teleurgestelde viertal de negende plaats.
Hoogte
De tijden in Mexico werden nadelig beïnvloed door de grote hoogte (ongeveer 2400 meter), waarmee men te maken had. Niettemin bleven de Nederlanders, ondanks een lange periode van acclimatiseren ver verwijderd van hun normale niveau.
Heren (6)
Rinus van Beek, het Y: reserve 4x200m vrije slag estafette, 200m rugslag
Elt Drenth, Zwemlust: 200m vrije slag, 4x200m vrije slag estafette
Dick Langerhorst, HZ&PC ’s Gravenhage: 200m vlinderslag, 4x200m vrije slag estafette
Aad Oudt, ZIAN: 200m vrije slag, 4x200m vrije slag estafette
Johan Schans, Vechtstreek 200m vrije slag, 4x200m vrije slag estafette
Bob Schoutsen, de Dolfijn 100 rug en 200m rugslag
Op de 4 x 200 meter vrije slag estafette was het eindresultaat van het Nederlandse kwartet een elfde plaats in 8.17.0. De individuele tussentijden waren: Langerhorst 2.02.7, Schans 2.04.2, Oudt 2.05.0 en Drenth 2.05.1.
Ploegleiding
Klaas van de Pol, chef d’équipe
Rob Kerkhoven, bondscoach/ trainer
Iet Koster-Van Feggelen, damesleidster
Wil Storm-Landweer, damesleidster
Piet Verwoerdt, herenbegeleider
Afscheid
Acht van de elf Mexico-zwemsters beëindigden na de Spelen hun loopbaan, de meesten door de enorme en vooral pijnlijke teleurstelling. Drie van de zes mannen stopten eveneens.
Bob Schoutsen (17) vervolgde zijn carrière, behaalde EK-brons op de 100 rug in Barcelona 1970 en werd 9e op de 100 en 200 rug in München. De Amsterdammer behaalde 20 Nederlandse titels en vestigde 32 NR’s. Ook Cobie Buter (22) ging door en zwom in Barcelona naar EK-zilver op de 100 rug. Haar erelijst telt: 5 Nederlandse titels en 4 records.
De 19-jarige Johan Schans rook zijn Olympische kansen op de 4x200m vrije slag. Terug in Nederland bleef hij het open water trouw en zwom (internationale) marathons. In het profwereldje behaalde hij in 1969 de wereldtitel.
Slechts enkele maanden maakte Hella Rentema (GDZ Groningen) deel uit van de Nederlandse ploeg en bij de NK in Utrecht was zij verrassend tweede op de 100m vrije slag. Mexico was haar laatste wedstrijd, omdat zij een jaar later koos voor het afronden van de middelbare school. Daarna emigreerde zij naar Canada, waar vele jaren later haar zoon Mark Versveld als Canadees WK-zilver behaalde (1998) en in Sydney 2000 finalist was. Zijn moeder, Hella Versveld-Rentema, volgde hem vanaf de tribune in het Aquatic Centrum.
V.l.n.r. Hella Rentema, Cobie Buter, Johan Schans en Bob Schoutsen
Internationaal
De meeste medailles in Mexico waren voor de USA al bleef een van de grote favorieten: Mark Spitz. Verrassingen waren er ook. Zo leek de onbekende Djurdjica Bjedov op de 100 meter schoolslag bij de dames geen last te hebben van de ‘hoogte’. De Joegoslavische verbeterde als enige haar p.r., won een Gouden medaille en liet daarna nooit meer iets van zich horen. Als Master deed zij mee met de EMK 2013 in Eindhoven. Galina Prozumenshikova en Cathy Ball, in die tijd de absolute vedetten op de schoolslag, hadden behoorlijk last van de hoogte. Nooit had iemand gehoord van de Australische Lynn McClements. Zij won tot ieders verrassing de 100 vlinder, werd in Perth gehuldigd en verdween daarna in de anonimiteit. De DDR deed voor het eerst internationaal van zich spreken tijdens de Spelen (men kwam onder eigen vlag uit) door o.a. de fameuze rugslagzwemmer Roland Matthes (2x goud).
Reünie in oktober 2018
Vijftig jaar na ‘Mexico’ werd het initiatief genomen om op Papendal een grote reünie te houden van de Olympiërs van vijftig jaar eerder.
Natuurlijk was er ook tijd om op de foto te gaan, ook al was niet iedereen van de aanwezigen nog ter plekke.
Achter v.l.n.r. Marjan Lablans-Janus, Betty Wouda-Heukels (echtgenote van waterpolospeler Hans Wouda), Toos Krediet-Beumer, Ada van der Linden-Kok, Coby Bolman-Buter, Coby de Koning-Sikkens, en Bep Weeteling. Vóór Mirjam Smaal-van Hemert, Mariette van der Want-Dommers (schoonspringen), Johan Schans en Bob Schoutsen.
